Cùng với tay khoan nhanh, mũi khoan nha khoa là một trong những vật dụng không thể thiếu trong quá trình điều trị của các Bác sĩ nha khoa. Thông thường, mũi khoan làm bằng chất liệu tungsten carbide hoặc phủ kim cương dính lên trên thân kim loại, có nhiều hình dạng và độ mịn phụ thuộc vào mục đích sử dụng. Có cả những loại mũi khoan sứ dùng trong phục hình và chuẩn bị lỗ hàn.
MỤC TIÊU BÀI VIẾT
1/ Mô tả được sự nguy hại khi sử dụng tay khoan siêu tốc không có tia nước phun sương.
2/ So sánh được các loại mũi khoan dùng trong Nha khoa.
3/ Mô tả được việc sử dụng phối hợp giữa các loại mũi khoan.
ĐẠI CƯƠNG
– SINGER và HOWE : chiếc máy may.
– MORRISON: máy nha khoa đạp bằng chân .
– 4 thập niên đầu của TK 20: máy nha khoa thêm điều trị điện.
– Cuối những năm 1930: dụng cụ cắt bằng kim cương của Đức .
– 1947 : xuất hiện các loại mũi khoan thép
– 1950 :Tay khoan chạy bằng hơi thay thế các loại tay khoan chạy bằng dây trân.
– Loại tay khoan chạy < 12.000 vòng/ phút , Bác sĩ sẽ rất cực nhọc khi mài răng và bệnh nhân không được thoãi mái.
– Nhờ có TK tốc độ > 100.000 vòng/ phút giúp việc mài răng dễ dàng hơn.
LÀM MÁT BẰNG NƯỚC VÀ HƠI NÉN
– Mài khô trên răng với nhiệt độ cao sẽ làm phỏng ngà răng gấp 3 lần khi mài răng có tia nước phun sương và với nhiệt độ này tủy răng sẽ bị viêm hoặc hoại tử.
– Khi mài khô 0,5mm ngà răng với mũi khoan siêu tốc sẽ tạo ra nhiệt độ 118°C (245°F), chỉ cần tăng thêm 10° C sẽ có 60% trường hợp Tủy răng bị hoại tử. Đối với các răng đã chết Tủy, do ứng xuất của nhiệt nếu mài không có nước cũng sẽ tạo những vết nứt cực nhỏ trên men răng và làm hỏng đường hoàn tất của cùi răng sau này.
– Không thể dùng hơi thay cho nước phun sương.
– Với lượng nước yếu cũng có thể làm cháy ngà răng cục bộ. Với lượng nước phun sương mạnh sẽ rửa sạch các mãnh vụn mô răng dính trên mũi khoan và làm tăng hiệu quả của dụng cụ. Với lượng nước từ 7 đến 21ml/phút sẽ tạo ra một áp lực nước từ 50g đến 150g là đạt hiệu quả.
Xem thêm:Hướng dẫn bảo quản tay khoan nhanh
– Tia nước phun sương sẽ cản trở tầm nhìn, nhưng nhờ tia nước phun sương sẽ thổi đi máu và các mãnh vụn mô răng nên ta nhìn rõ hơn. Có thể nhìn trực tiếp khi mài răng, nếu nhìn gián tiếp qua gương, hơi nước có thể làm mờ mặt gương, để khắc phục người hỗ trợ có thể dùng hơi thổi lên mặt gương khi Bác sĩ đang mài răng.
CÁC LOẠI MŨI KHOAN
Mũi khoan dùng để sữa soạn răng, có thể chia thành 3 loại:
– Mũi khoan kim cương: dùng để mài bề mặt mô răng.
– Mũi khoan Tungsten: dùng để cắt mô răng nhờ những lưỡi cắt nhỏ.
– Mũi khoan tạo lổ (Twist drills): dùng để tạo những lổ có đường kính nhỏ trong mô răng.
1. MŨI KHOAN KIM CƯƠNG
Gồm những hạt kim cương nhỏ, hình dạng không đều, có cạnh sắc được mạ điện dán lên thân những cốt bằng Nicken hay Chrome. Mỗi hạt có thể cắt một lượng lớn mô răng tùy theo hình dạng và kích cở của hạt, được dùng để mài mô răng và sứ. Nó có thể mài răng nhanh gấp 2 đến 3 lần so với mũi khoan thép không gỉ. Các hạt được sắp xếp đều đặn từ 1 đến 3 lớp trên bề mặt của mũi khoan và được phân loại theo hình dạng và kích cỡ của các hạt kim cương thô hay mịn. Tùy theo nhà sản xuất và tùy cách sử dụng mà kích cỡ các hạt và hình dạng mũi khoan có khác nhau, như:
– Mũi khoan kim cương nón trụ đầu tròn.
– Mũi khoan kim cương nón trụ đầu bằng.
– Mũi khoan kim cương đầu nhọn dài.
– Mũi khoan kim cương đầu nhọn ngắn.
– Đá mài kim cương hình bánh xe bờ tròn nhỏ.
Ngoài ra, có 2 loại cũng thường được sử dụng là loại hình trụ đầu nhọn (Torpedo) và loại hình ngọn lữa (flame). Mũi khoan thép không gỉ cũng có hình dạng và kích cỡ như loại “Torpedo” và loại ngọn lửa.
Tóm lại, để bảo quản cấu hình của dụng cụ và ngăn chận việc mòn quá mức các hạt kim cương, ta không nên mài khô với áp lực lớn sẽ làm các hạt kim cương dễ bị bong ra.
2. MŨI KHOAN TUNGSTEN
Mũi khoan Tungsten là loại tốt nhất làm cho bề mặt men và ngà mịn hơn, chính xác hơn, nhất là tạo đường hoàn tất. Mũi khoan Tungsten cũng được sử dụng để cắt kim loại, và cả 2 loại mũi khoan tungsten và kim cương đều có thể sử dụng để mài cắt ngà răng rắn chắc.
– Kim loại ở đầu mũi khoan Tungsten được làm từ đá túp (sintering), hoặc được dập khuôn từ bột Carbure Tungsten và Cobalt, dưới hơi nóng và áp suất chân không. Mũi khoan Tungsten được cắt ra từng phần nhỏ hình trụ và được hàn dính với một trụ thép để tạo thành phôi tiền (hình số 4).
– Dùng máy với đĩa kim cương để thực hiện đầu mũi khoan có hình dạng chuyên biệt theo từng loại mũi khoan (hình số 5).
– Phần đầu mũi khoan bám dính với cốt thép rất chắc chắn và hiếm khi bị sút ra
– Khi quy trình đã được hoàn tất thì phần đuôi của mũi khoan sẽ được làm ngắn lại, tạo khía hoặc thu nhỏ cho vừa với đường kính của tay khoan .
Đa số mũi khoan thường có 6 lưỡi hoặc 8 lưỡi cắt. Những mũi khoan dùng để hoàn tất cùi răng thường có 12 lưỡi, có loại 20 hoặc thậm chí có loại 40 lưỡi cắt.
– Một vài loại mũi khoan có các lưỡi cắt bị gián đoạn bỡi các đường cắt ngang qua lưỡi cắt. Lưỡi cắt của loại mũi khoan này có hình dạng răng cưa và có phần hiệu quả hơn các loại mũi khoan không có răng cưa. Tuy nhiên, các loại mũi khoan không răng cưa vẫn được thích sử dụng để sữa soạn các kiểu phục hình đúc. Loại mũi khoan răng cưa thường để lại các rãnh sâu, những đường sọc vuông góc với hướng lắp của răng được sữa soạn.
– Mũi khoan thép, có loại hình nón trụ dài và ngắn, có loại mũi khoan tròn số 4. Để loại bỏ mùn ngà ở phía sâu, có loại mũi khoan tròn số 6 dùng cho tay khoan tốc độ chậm.
– Loại mũi khoan hình nón trụ được sử dụng để sữa soạn răng cho mão đúc kim loại hay cho phục hình sứ. Ngoài ra, nó có thể được sử dụng để tạo rãnh hoặc tạo hình hộp cho xoang inlay. Đặc biệt nó được sử dụng để mài mặt đứng của răng. Mũi khoan số 179 có 6 lưỡi cắt không đủ dài để mài mặt trục của răng, và đầu mũi khoan tương đối nhỏ có thể làm đường hoàn tất bờ vai thẳng bị gồ ghề. Có loại mũi khoan hình nón trụ có chiều dài và đường kính lớn hơn để mài hoàn tất.
– Loại mũi khoan hình nón trụ được sử dụng để sữa soạn răng cho mão đúc kim loại hay cho phục hình sứ. Ngoài ra, nó có thể được sử dụng để tạo rãnh hoặc tạo hình hộp cho xoang inlay. Đặc biệt nó được sử dụng để mài mặt đứng của răng. Mũi khoan số 179 có 6 lưỡi cắt không đủ dài để mài mặt trục của răng, và đầu mũi khoan tương đối nhỏ có thể làm đường hoàn tất bờ vai thẳng bị gồ ghề. Có loại mũi khoan hình nón trụ có chiều dài và đường kính lớn hơn để mài hoàn tất.
– Ngoài ra có những loại mũi khoan thường được sử dụng như hình nón ngược số 34, mũi khoan tròn số ½, và mũi khoan tạo lỗ có đường kính 0.6mm.
3. MŨI KHOAN XOẮN TẠO LỔ (TWIST DRILLS)
– Loại mũi khoan này được làm bằng thép, chỉ dùng để khoan lổ vào R theo trục dài của mũi khoan. Nó có 2 rãnh xoắn đôi sâu, uốn khúc xung quanh thân mũi khoan (hình số 13).
– Để làm những loại phục hình có chốt (Pinlay – Pinledge),đường kính của mũi khoan rộng hơn chốt sau khi đúc một chút nên rất khít khao khi gắn bằng ciment sau này. Mức làm việc của loại mũi khoan này phải có chiều dài từ 3mm đến 5mm.
– Mũi khoan dùng cho chốt có ren xoắn trôn ốc dùng để lưu nhựa Composite và Amalgam thì đầu mũi khoan nhỏ hơn đường kính của chốt pin. Mũi khoan loại này có khấc chỉ để khoan được chiều sâu 2mm thôi (hình số 14).
Mũi khoan này không cắt qua men răng được mà có khuynh hướng đi trượt khi đầu mũi khoan chạm vào mặt răng. Do đó, trước khi dùng mũi khoan này tạo lỗ, ta nên dùng mũi khoan tròn nhỏ có đường kính 1/2mm tạo một lỗ cạn trước để hướng dẫn mũi khoan này đi đúng hướng và chạy với tay khoan tốc độ chậm có tia nước để thổi sạch các mãnh vụn mô răng và làm nguội chỗ khoan.
– Khi khoan tạo lỗ, ta không được dừng lại khi đầu mũi khoan còn nằm trong lỗ vì nó có thể bị kẹt hoặc bị gẫy và rất khó lấy ra khỏi mô răng. Nếu bị kẹt, cách an toàn nhất là tháo mũi khoan ra khỏi tay khoan rồi dùng tay xoay ngược lại để lấy mũi khoan ra.
4. SỰ PHỐI HỢP GIỮA MŨI KHOAN KIM CƯƠNG VÀ MŨI KHOAN TUNGSTEN
– Như trên đã trình bày, mũi khoa kim cương mài răng hiệu quả hơn mũi khoan thép, nhưng nó lại tạo bề mặt mài gồ ghề và đường hoàn tất không đều. Còn mũi khoan Tungsten tạo đường hoàn tất mịn hơn và tạo hình dạng mặt bên trong xoang rõ ràng hơn. Do đó, cách tốt nhất là ta nên kết hợp hai loại mũi khoan này khi sữa soạn răng. Sư dụng mũi khoan kim cương để mài mô răng cho nhanh, rồi sau đó dùng mũi khoan thép để hoàn tất cùi răng hoặc để tạo rãnh, tạo xoang…
– Ta nên sử dụng 2 loại mũi khoan có cùng hình dạng và kích cở tương xứng nhau.
– Ngoài yếu tố cùi răng phải thoát,bề mặt mô răng khi hoàn tất cũng phải mịn thì khi lấy dấu sẽ chính xác hơn. Nếu bề mặt cùi răng thô nhám, nó có thể làm khó khăn khi gở dấu ra khỏi miệng bệnh nhân nếu không làm dấu bị biến dạng và làm mất đi các chi tiết nhỏ trên chốt đai thạch cao sau này. Có lẽ điều quan trọng hơn cả là nếu đường hoàn tất quá gồ ghề sẽ làm cạnh mão sau này không khít sát hoàn toàn với cùi răng khi gắn mão. Quan sát qua kính hiển vi sẽ thấy các vết sướt của mũi khoan thép có chiều sâu khoảng 2m và của mũi khoan kim cương hạt mịn là 10m đủ sâu để làm tăng sự lưu giữ mà không ảnh hưởng đến độ chính xác của dấu.
Tóm lại, biết cách sử dụng và bảo quản dụng cụ mài, cắt trong Nha khoa giúp ta sữa soạn răng chính xác, nhanh chóng, hiệu quả và sử dụng được lâu dài. Từ đó tạo niềm tin cho Bệnh nhân.
Tài liệu do Bác sĩ Nguyễn Phúc Vinh biên soạn.
Bài đăng lần đầu ngày: 29 Tháng mười một, 2018 @ 2:16 chiều
