Thời gian gần đây, chúng ta nghe nhắc nhiều đến thuật ngữ Digital Smile Design (DSD) cũng như thấy nhiều ứng dụng của DSD trong quy trình của các bác sĩ nha khoa trên thế giới. Trong một bài viết trước, thông qua nội dung trả lời của Bs Florin Cofar, chúng ta cũng đã hiểu sơ về DSD cũng như những lợi ích và nhược điểm của quy trình làm việc DSD trong nha khoa thẩm mỹ. Hôm nay mình sẽ giới thiệu cụ thể hơn với mọi người về quy trình làm việc theo concept của DSD.
Trước hết, mình xin nhấn mạnh, DSD không phải là một phần mềm, mặc dù quy trình làm việc của DSD có sử dụng một số phần mềm nhất định như phần mềm trình chiếu (Keynote, Powerpoint), phần mềm nhắn tin (Whatsapp, Viber, iMessage…) và ứng dụng chia sẻ file (Dropbox, Google Drive, iCloud…), cũng như đã có nhiều phần mềm khác nhau được giới thiệu để đơn giản hóa các bước thiết kế ban đầu. DSD là một quy trình làm việc ứng dụng những công cụ kỹ thuật số vào điều trị nha khoa, với nhiều ưu điểm và mục đích khác nhau, trong đó mục tiêu sau cùng là cải thiện quy trình làm việc truyền thống và nâng cao kết quả điều trị trên bệnh nhân. DSD không phải là một concept gì đó huyền bí hay phức tạp, đó chỉ là cách các bác sĩ nha khoa tích hợp những công cụ số của thời đại mới lên quy trình làm việc cũ. DSD xuất phát từ thực tiễn làm việc của chính các bác sĩ nha khoa, trong đó Bs Christian Coachman là người đầu tiên phát triển nó thành một concept và phổ biến rộng rãi. Ở một bài viết khác, mình sẽ nói nhiều hơn về Christian Coachman và hoàn cảnh DSD xuất hiện. Hôm nay mình chỉ xin giới thiệu về quy trình làm việc đầu tiên nhất, cơ bản nhất của DSD, với những công cụ gần gũi mà tất cả chúng ta đều có thể tiếp cận, đó là phần mềm trình chiếu như Keynote (cho Mac) và Powerpoint (cho PC).
Các tác giả chủ yếu sử dụng Keynote, tuy nhiên chúng ta cũng có thể sử dụng các phần mềm tương tự như Powerpoint với một số khác biệt nhỏ về mặt kỹ thuật. Ưu điểm của Keynote là cho phép xử lý các hình ảnh kỹ thuật số mạnh mẽ hơn; và việc vẽ thêm các đường thẳng, hình dáng và đo đạc cũng đơn giản hơn.
1. Chụp ảnh và quay phim bệnh nhân:
Chúng ta sẽ cần chụp nhiều hình ảnh khác nhau, trong đó có 3 kiểu ảnh quan trọng nhất cần thiết cho việc thiết kế, đó là: 1. hình chụp toàn bộ khuôn mặt khi cười lớn, 2. hình chụp khuôn mặt ở tư thế nghỉ, và 3. hình chụp toàn bộ khuôn mặt có kèm banh miệng (hoặc hình chụp toàn bộ cung răng hàm trên có banh miệng). Để đảm bảo việc đồng bộ hình ảnh ở giai đoạn sau tiến hành thuận lợi, tư thế đầu và hai hàm của bệnh nhân trong các hình ảnh này cần được giữ nguyên và giống nhau.
Các tác giả cũng khuyến cáo nên quay một đoạn video ngắn khi bệnh nhân đang trình bày những bận tâm và mong muốn của họ về kết quả điều trị. Video này cũng phải lưu lại được các vị trí có thể của nụ cười và cung răng bệnh nhân như góc nhìn phía bên và xéo 45 độ. Thành viên của nhóm điều trị liên chuyên khoa có thể tham khảo video này để đánh giá thêm về nụ cười của bệnh nhân và hiểu thêm về quan điểm cá nhân của bệnh nhân.
Các ảnh chụp và video nói trên sẽ được chuyển vào file trình chiếu và bắt đầu tiến hành thiết kế.
2. Thiết kế nụ cười
- Hình chữ thập (the cross): Vẽ hai đường thẳng vuông góc ở giữa slide, tạo thành một chữ thập. Đặt ảnh chụp ngoài mặt khi cười lớn dưới hai đường thẳng này.
- Cung mặt kỹ thuật số (digital facebow): chọn đường tham chiếu theo chiều ngang theo ảnh ngoài mặt là một bước rất quan trọng khi thiết kế nụ cười. Thông thường chúng ta thường chọn đường nối gian đồng tử là đường tham chiếu đầu tiên để xác định mặt phẳng ngang. Tuy nhiên nó không phải là đường tham chiếu duy nhất. Cần phân tích tổng thể khuôn mặt bệnh nhân để xác định đường tham chiếu theo chiều ngang phù hợp. Sau khi đã xác định đường tham chiếu theo chiều ngang, canh chỉnh ảnh bệnh nhân sao cho đường thẳng đứng sẽ tương ứng với đường giữa mặt của bệnh nhân. Đường giữa mặt được phác họa dựa trên các điểm mốc như glabella, mũi, cằm.
- Phân tích nụ cười: kéo đường tham chiếu ngang xuống vùng miệng sẽ cho phép đánh giá sơ bộ về tương quan giữa nụ cười với khuôn mặt. Gộp nhóm (group) các đường thẳng với ảnh chụp sẽ cho phép ta phóng đại hình ảnh mà không làm mất đi tương quan giữa các đường thẳng và ảnh chụp. Nhờ vậy ta có thể dễ dàng phá hiện được các vấn đề như lệch đường giữa, nghiêng xéo mặt phẳng nhai…
- Chuyển các đường tham chiếu lên ảnh chụp trong miệng:Để phân tích các hình ảnh trong miệng theo các tham chiếu ngoài mặt, hai đường thẳng tham chiếu phải được chuyển vào hình chụp khi có banh miệng bằng cách sử dụng ba đường thẳng chuyển tiếp được vẽ trên hình chụp nụ cười như sau:
a) Đường thẳng số 1: từ đỉnh của răng nanh này sang răng nanh bên kia.
b) Đường thẳng số 2: từ trung điểm của rìa cắn răng cửa giữa bên này sang trung điểm của rìa cắn răng cửa giữa bên kia.
c) Đường thẳng số 3: qua đường giữa răng, từ đỉnh của gai nướu đến khoảng tiếp cận của hai răng cửa giữa.
Điều này rất cần thiết để giúp cân chỉnh bốn đặc điểm cơ bản trên ảnh chụp: kích thước, độ nghiêng, vị trí rìa cắn và vị trí đường giữa. Đường vẽ số 1 sẽ giúp hướng dẫn hai khía cạnh đầu tiên là kích thước và độ nghiêng, đường vẽ số 2 giúp định hướng vị trí rìa cắn răng cửa và đường vẽ số 3 giúp điều chỉnh vị trí của đường giữa răng.
- Đo tỷ lệ các răng: Đo đạc tỷ lệ chiều rộng/chiều cao của các răng cửa giữa là bước đầu tiên để đi đến việc thấu hiểu cách để thiết kế lại nụ cười. Một hình chữ nhật sẽ được đặt lên trên các cạnh của hai răng cửa giữa. Tỷ lệ của các răng cửa giữa bệnh nhân có thể được so sánh với tỷ lệ lý tưởng được miêu tả trong y văn.
- Đánh giá thẩm mỹ trắng và thẩm mỹ hồng: sau khi đã có hết tất cả các đường tham chiếu và hình vẽ cần thiết, bác sĩ lâm sàng sẽ hiểu rõ các vấn đề thẩm mỹ liên quan đến cung răng trên của bệnh nhân, bao gồm kích thước răng, tương quan giữa các răng, tương quan giữa răng và đường cười, nghiêng lệch đường giữa và mặt phẳng nhai, sự bất hài hòa mô mềm, tương quan giữa mô mềm và các răng, chiều cao gai nướu, vị trí của đường viền nướu, thiết kế rìa cắn răng cửa và trục răng.
- Phác họa các răng: Từ bước này trở đi, các hình vẽ sẽ được phác thảo dựa trên những gì cần được mường tượng và trao đổi trên từng ca lâm sàng riêng biệt. Ví dụ, ta có thể phác họa các răng trên ảnh chụp, hoặc có thể cắt dán các thiết kế hình dạng răng có sẵn. Việc lựa chọn hình dạng răng sẽ tùy theo các yếu tố như biểu cảm tâm lý của hình thái răng (concept Visagism như mình đã giới thiệu ở một bài viết trước) và mong muốn của bệnh nhân, đặc điểm gương mặt và những kỳ vọng về thẩm mỹ khác.
Từ thiết kế này, chúng ta có thể tiến hành mô phỏng nụ cười sau điều trị cho bệnh nhân, có thể với màu răng gốc hoặc mẫu răng có sẵn.
3. Đồng bộ hóa các thông tin kỹ thuật số với mẫu hàm thực tế:
- Cân chỉnh thước kỹ thuật số: Ta có thể cân chỉnh kích thước của thước kỹ thuật số trên hình chụp trong miệng bằng cách đo một khoảng cách bất kỳ trên mẫu hàm, sau đó chuyển kích thước này lên máy tính. Chẳng hạn như chúng ta có thể đo chiều rộng của hai răng cửa giữa như hình minh họa dưới đây.
Sau khi thước kỹ thuật số đã được cân chỉnh, bác sĩ lâm sàng có thể tiến hành các đo đạc cần thiết trên ảnh chụp.
- Chuyển các đường tham chiếu lên mẫu hàm: trước tiên đường tham chiếu ngang trên hình chụp trong miệng sẽ được kéo lên cao so với rìa cắn của sáu răng trước.
Khoảng cách giữa đường ngang với rìa cắn của mỗi răng sẽ được đo bằng thước kỹ thuật số. Các khoảng cách này sẽ được viết lên trên slide.
Sau đó ta dùng thước kẹp để chuyển các khoảng cách này lên mẫu hàm.
Đánh dấu bằng bút chì các điểm có khoảng cách với rìa cắn tương tự như trên ảnh kỹ thuật số. Nối các điểm này lại, ta sẽ được một đường ngang trên các răng.
Bước tiếp theo là chuyển đường dọc giữa. Vì đường dọc luôn vuông góc với đường ngang nên ta chỉ cần một điểm để xác định vị trí của đường dọc giữa. Khoảng cách giữa đường giữa răng và đường giữa mặt tại rìa cắn răng cửa sẽ được đo trên máy tính rồi chuyển lên mẫu hàm nhờ thước kẹp.
Tiếp theo vẽ đường thẳng đi qua điểm này và vuông góc với đường tham chiếu ngang, ta sẽ được đường tham chiếu dọc.
4. Tạo mẫu sáp chẩn đoán (wax-up):
Sau khi chuyển được hai đường chữ thập nói trên lên mẫu hàm, ta có thể chuyển mọi thông tin cần thiết khác, chẳng hạn như đường viền nướu, độ phủ chân răng, làm dài thân răng, giảm kích thước rìa cắn và chiều rộng các răng. Đến giai đoạn này, cả trên slide và trên mẫu hàm, ta đã có đủ tất cả các thông tin cần thiết cho kỹ thuật viên có thể tạo hình mẫu sáp một cách chính xác.
Mẫu sáp chẩn đoán sẽ là một tham chiếu quan trọng cho các giai đoạn điều trị phẫu thuật, chỉnh nha và phục hình sau này.
Nhiều máng hướng dẫn khác nhau có thể được làm từ mẫu sáp này, giúp kiểm soát các thủ thuật, chẳng hạn như máng phẫu thuật, máng hướng dẫn chỉnh nha, máng hướng dẫn cắm implant, hướng dẫn làm dài thân răng và hướng dẫn mài sửa soạn phục hình.
,
5. Thử răng trên lâm sàng (mock-up):
Bước quan trọng tiếp theo để đánh giá độ chuẩn xác của quy trình thiết kế thẩm mỹ nụ cười và mẫu sáp là tiến hành thử răng trên lâm sàng. Thử răng lâm sàng có thể bằng cách tạo hình trực tiếp (mock-up) hoặc bằng phục hình tạm, tùy theo độ phức tạp của mỗi trường hợp.
Nếu bệnh nhân chưa chấp thuận, có thể tiến hành điều chỉnh mẫu răng thử cho đến khi đạt sự thống nhất giữa nha sĩ và bệnh nhân. Mẫu răng sau cùng này cũng sẽ là tham chiếu giúp kiểm soát các giai đoạn điều trị sau này. Ta có thể sửa soạn trực tiếp trên mẫu răng thử để đảm bảo xâm lấn tối thiểu, cho phép vừa đủ khoảng để thực hiện phục hình sứ phù hợp.
Với mẫu thiết kế răng đã được thống nhất, việc chế tác phục hình sau cùng cũng sẽ là một quá trình được kiểm soát để hạn chế tối đa việc điều chỉnh sau cùng. Nếu tất cả các bước nói trên được tiến hành đúng và cẩn thẩn, kết quả sau cùng thường sẽ vượt xa so với mong đợi của bệnh nhân.
,
Lời kết
Trên đây là các bước cơ bản nhất của quy trình điều trị theo DSD. Những công cụ kỹ thuật số trong quy trình chỉ là những phần mềm đơn giản, gần gũi hằng ngày với chúng ta. Tuy nhiên, khi tích hợp vào trong một quy trình làm việc khoa học, sức mạnh và lợi ích mà chúng đem lại cho quá trình thực hành hằng ngày là không hề nhỏ. Bài viết tiếp theo mình sẽ nói thêm về những lợi ích của quy trình DSD trong điều trị liên chuyên khoa. Hy vọng qua bài viết này, các bạn sẽ hiểu rõ hơn về DSD cũng như có thể bắt đầu ứng dụng quy trình điều trị này vào trong công việc thực hành hằng ngày, mang lại nhiều hơn nữa những nụ cười đẹp cho bệnh nhân và nâng tầm chuyên môn nói chung
Nguồn:bacsingochai.com – biên dịch và tổng hợp từ bài giảng của Digital Smile Design, Bs Christian Coachman, Bs Marcelo Calamita
#DigitalSmileDesign #thiếtkếnụcười
Bài đăng lần đầu ngày: 4 Tháng Sáu, 2018 @ 5:42 chiều
